Adwentowe symbole i zwyczaje

Adwent to czas przygotowań do Świąt Bożego Narodzenia. Symbole i zwyczaje adwentowe są dwojakiego rodzaju. Część z nich jest powiązana z symboliką religijną, inne stanowią tylko tradycję świecką związaną z tym okresem. Ponadto mają  one głębokie znaczenie,  jednakże  nie wszyscy wiemy, co tak naprawdę one oznaczają.

Kalendarz adwentowy

Zbliżanie się Świąt Bożego Narodzenia w wielu rodzinach oznaczane jest poprzez kalendarz adwentowy. Zwyczaj ten znany jest i pielęgnowany w wielu krajach na całym świecie i nie tylko w rodzinach katolickich, w których wykonywany jestspecjalny kalendarz służący do liczenia dni, jakie pozostały od pierwszego grudnia do Wigilii Bożego Narodzenia. Pierwszy tego typu kalendarz powstał w XIX. Stworzyli go luteranie w Niemczech. Jest to zwyczaj najchętniej pielęgnowany przez dzieci, które tworzą wymyślne kalendarze, przybierające przeróżne kształty.Kalendarz adwentowy wskazuje nie tylko na zbliżające się święta lecz na czas zbawienia dany nam dzisiaj. Zawiera drzwiczki lub okienko, które otwiera się każdego dnia ukazując obraz sceny biblijnej, cytat na dany dzień z czytań biblijnych lub głęboką myśl. Mogą to być również puste okienka, w których wpisywane będą adwentowe myśli i zobowiązania. Zazwyczaj ma on kształt drabiny, która liczy tyle schodek, ile dni ma okres Adwentu. Po tej drabinie Dzieciątko Jezus zstępuje w kierunku żłóbka. Dzieci z niecierpliwością oczekują na otwarcie drzwiczek kalendarza adwentowego, który każdego dnia wzywa do pełnienia uczynków miłości i do coraz większej radości.

Wieniec adwentowy 

W pierwszą niedzielę Adwentu coraz częściej w naszych domach  pojawiają się wieńce adwentowe, w których umieszcza się cztery świece. To najbardziej charakterystyczny dla tego czasu symbol. W 1839 roku pastor ewangelicki Johann H. Wichern, umieścił go w pomieszczeniach podległej mu stacji pomocy społecznej w Hamburgu. Pragnął on umilić dzieciom czas oczekiwania na święta Bożego Narodzenia i chciał, aby w czasie kiedy wcześnie zapada zmrok, płonące świece wniosły trochę ciepłego światła w życie jego podopiecznych. Zbudował więc kwadrat wielkości koła od wozu i umieścił w nim świece - jedną na każdy dzień Adwentu. Potem pomysł ewoluował by w 1860 roku przybrać wygląd koła obłożonego zielonymi gałązkami wraz z czterema świeczkami. W takiej formie pozostał do dziś. W latach dwudziestych XX w. od środowiska ewangelickiego obyczaj ten przejęli Katolicy. W Kościele katolickim wieniec adwentowy pojawił się po raz pierwszy w 1925 w Kolonii, a w sąsiedniej Austrii - dopiero w 1945 roku. W Polsce tradycja ta jest stosunkowo młoda. Pierwszym miastem w którym pojawił się wieniec adwentowy, ok. 1925r. był Wrocław.Pierwowzorem obecnego wieńca było drewniane koło średnicy dwóch metrów, umieszczone pod sufitem, na którym umieszczono 24 świeczki. Każdego wieczoru Adwentu zapalano kolejną. Dopiero z czasem zaczęto go dekorować gałązkami, wstążkami i jabłkami. Natomiast w XX wieku przewędrował z sufitu na stoły, drzwiach lub na ściany.  Każdy element wieńca ma swoją wyjątkową symbolikę. Powinien być on utworzony na okrągłej podstawie. Wianek - koło nie ma ani początku, ani końca, symbolizuje nieskończoność oraz życie wieczne. Zielone rośliny to symbol trwającego życia. Laur wyraża zwycięstwo nad cierpieniem,ostrokrzew to symbol nieśmiertelności,sosna oznacza płodność natomiast cedr to niezniszczalność, uzdrowienie. Świece to ogień, światło, nadzieja, symbol Ducha Bożego. Pierwsze wieńce adwentowe jak już wcześniej wspomniałam, miały 24 świece, czyli tyle ile dni liczy Adwent. Z czasem ich liczba zmniejszyła się do czterech, po jednej świecy na każdą niedzielę i  nie bez znaczenia stała się również kolejność ich zapalania: świeca zapalana w pierwszej kolejności  to świeca pokoju, druga to świeca wiary, trzecia to świeca miłości zaś czwarta to świeca nadziei i aniołów. Zgodnie z tradycją trzecia świeca powinna mieć kolor różowy, co nawiązuje do barw liturgicznych w tym okresie. Pozostałe świece mają kolor fioletowy lub niebieski. Czasami na wieńcu umieszczana też jest piąta świeca (biała lub złota), którą zapala się w dniu Wigilii Bożego Narodzenia.

Pień adwentowy

Podobnym do wieńca elementem tradycji adwentowej jestpień adwentowy. Zwyczaj pnia adwentowego (dzisiaj szeroko praktykowany w Europie Zachodniej) pojawił się pod koniec XIX wieku i najprawdopodobniej jest pochodzenia amerykańskiego. Pień wykonany powinien byćz surowego, nie korowanego kawałka drewna. Nacięty w ten sposób, aby był stabilny i aby na całej jego długości można było zrobić otwory lub uchwyty na świece. Świece zapala się, kolejno każdego dnia: jednego dnia z prawej strony, drugiego z lewej, a w wigilię Bożego Narodzenia zapalamy świecę środkową, najwyższą. Tak wykonany pień ze świecami ozdobiony jest szyszkami i gałązkami ukazuje piękno natury. Mówi on o życiu w jego naturalnym stanie i o pięknie i wspaniałości dzieła stworzenia. Ukazuje on ścisły związek między stworzonym światem a Bogiem, który do niego przychodzi. Pień można umieścić przed wejściem do domu, a gdy nie jest duży, w szczególnym miejscu mieszkania, tak jak wieniec. Raz przygotowany pień adwentowy może być używany każdego roku po ułożeniu na nim nowych świec i gałązek.

Lampion adwentowy

Dawnymi czasy, dzieci idąc na roraty zabieraały ze sobą własnoręcznie wykonane lampiony, które  rozświetlały mroki grudniowej nocy i oświetlały drogę.Lampiony wykonane były w kształcie czworoboku zamkniętego, którego ścianki przypominały gotyckie witraże z  symbolami lub scenkami związanymi z Biblią. Niegdyś do ich wnętrza wstawiano świeczkę, jednak w miarę rozwoju technologii,  jej miejsce coraz częściej zajmuje mała żarówka na baterię. Lampiony są zapalane w pierwszej części mszyroratnej, kiedy to gaśnie światło, a w kościele panuje symboliczna ciemność. Lampion adwentowy przypomina nam o konieczności zbierania przez cały Adwent dobrych uczynków, jest on również  symbolem przypowieści o pannach roztropnych, które z płonącymi lampami oczekiwały na przyjście oblubieńca.

Świeca roratnia

Zazwyczaj jest to wysoka świeca koloru białego lub jasnożółtego (często nazywana jest po prostu roratką) przewiązana białą wstążką i udekorowana zielenią, najczęściej mirtem. Świeca jest symbolem chrześcijanina. Wosk symbolizuje ciało, knot - duszę, a płomień - światło płonące w duszy człowieka. W kościołach umieszczana jest na ołtarzu i zapalana w czasie roratnich mszy świętych. Na ich wstępie jest ona jedynym płomieniem, które świeci się w kościele przy zgaszonych światłach.Także w niektórych domach roratkę umieszcza się na ołtarzyku domowym, bardzo często obok figurki lub obrazu Matki Bożej. Wówczaszapalana jest w czasie wieczornic i modlitw rodzinnych, symbolizuje Maryję, która w mroczny czas adwentowy niesie światu Chrystusa

Różdżka Jessiego

Adwentowy zwyczaj tzw. "drzewka Jessego" czasami zwanego jako "Różdżka Jessego" w Polsce jest mało znamy, ale myślę, że warto to zmienić, gdyż może stać się świetną tradycją rodzinną. To innymi słowy artystyczne wyobrażenie drzewa genealogicznego Chrystusa. Zwyczaj ten opisywany jest głównie w literaturze pastoralnej rodzin w USA i jest to fajny sposób na przygotowanie się do świat Bożego Narodzenia.Drzewo Jessego zazwyczaj przedstawiane jest jako drzewo wyrastające z postaci leżącego Jessego (ojca Dawida), na szczycie którego umieszczano Matkę Boską z Dzieciątkiem, było popularnym motywem w sztuce dawnych wieków. "Pień Jessego" w proroctwie Izajasza oznacza ród królewski Dawida. Natomiast różdżka, odrośl tego pnia wskazuje na Chrystusa, który pochodził z pokolenia Judy i rodu Dawida. Najstarszym zachowanym dziełem przedstawiającym drzewo Jessego jest witraż w Chartres pochodzący z XII wieku.Przykładem wizualizacji drzewa Jessego w Polsce jest ołtarz Wita Stwosza w Krakowie (podstawa nasady ołtarza). W warunkach domowych, drzewo może symbolizować średnich rozmiarów gałązka jabłoni, wiśni, śliwy, gruszy, forsycji lub innego drzewa kwitnącego, którą w sobotę przed I niedzielą Adwentu wkłada się do wazonu z wodą, a następnie podczas adwentowych wieczorów czyta się w otoczeniu rodziny odpowiednie teksty Pisma Świętego mówiące o przodkach Chrystusa oraz wykonuje się symbole ich przedstawiające i zawiesza się na gałązkach począwszy od najniższych.Na samym szczycie rozkwitającej gałęzi  umieszony zostaje w wigilię znak Chrystusa (Hi-ro: Pax).

Siano dobrych uczynków

Adwent jest okresem przemiany, a najlepszym sposobem tej  przemiany jest pełnienie dobra w swoim środowisku, pełnienie czynów wynikających z miłości, zgodnie ze słowami Chrystusa. Temu celowi służy francuski zwyczaj zbierania siana dobrych uczynków. W pierwszą niedzielę Adwentu każde dziecko otrzymuje od rodziców pusty żłóbek. Odtąd każdego dnia, wieczorem przy modlitwie, dziecko robi rachunek sumienia i za każdy dobry uczynek wkłada jedną słomkę siana do żłóbka.

Róża adwentowa

Jako symbolu adwentowego zaczęto używać  różę adwentową w Palestynie już w XIII wieku. Róża adwentowa rozkwita w grudniu. Jej kwiat opisywany jest w literaturze jako nośnik symboliki królewsko-mesjańskiej. Płatki w kolorze głębokiego żółcienia tworzą złotą koronę królewską; białe końce płatków symbolizują niewinność Mesjasza. Dzisiaj zwyczaj ten znany jest w wielu krajach europejskich i w Ameryce. Umieszczana jest na stole lub ołtarzyku liturgicznym w połączeniu ze złotym świecznikiem podtrzymującym białą świecę. Ta kombinacja wskazuje na wypełnienie starotestamentowych proroctw i obietnic. Jest symbolem nadziei mesjańskiej wypełniającej czas adwentowego oczekiwania.

Jak widzimyobyczajowość Adwentu jest bardzo bogata i różnorodna, a wyżej opisanesymbole są mocno zakorzenione nie tylko w naszym kraju. Większość z nich ma także swoje źródło w wierzeniach pogańskich, ludowych oraz tradycjach wywodzących  się z innych religii i moim zdaniem nie ma w tym nic złego. To co jest istotne w ozdobach adwentowych to symbolika ważna dla tego czasu– a nie to jaką formę przybierają. Niech więc ten czas oczekiwania na pełne magii Święta pomoże nam radośnie przyjąć i zrozumieć ten dar.